Naas Grové
AGRI-PULSE – NOORDWES - Die anaboom is nie uniek nie, maar sy verskillende name - wit-akasia, withoutdoring, appelringboom, (wit)apiesdoring, anaboom, mogôkatau (Tsw), umhlalankwazi (Zul), muhoţo (Ven) - weerspieël mense se waardering vir die spesie. Dit strek oor droë tot semi-droë streke van Senegal tot Egipte, die Midde-Ooste, Oos-Afrika en KwaZulu-Natal in die suide, met ryp wat sy suidelike migrasie beperk.
In Angola groei die anaboom langs die Cunene-rivier en in die Moçâmedes- en Huila-provinsies. Alhoewel dit hoofsaaklik ‘n rivieroewerspesie is, pas dit ook aan by savannetoestande en verskillende grondtipes. In Namibië kom hierdie spesie natuurlik voor in die noordwestelike streke al langs kortstondige riviere.
Dit kan ook gevind word in die bosveld en vloedvlaktes van die Kunenerivier, sowel as in die droë rivierbeddings van die Kaokoveld. Dit word ook aangetref in die Chobe-rivierstelsel in Botswana, die Zambezi-vallei en die Kafue-vloedvlaktes in Zambië, en groei tipies in 3 meter water gedurende die reënseisoen. Randwoude word aangetref in die sanderige alluviale gronde van die Limpopo- en Nylvalleie.
Fenologie, is die wetenskaplike studie van natuurlike siklusse en seisoenale gebeure, het ‘n diepgaande impak op beide ekosisteme en menslike aktiwiteite. Die tydsberekening van verskynsels soos blomtyd en dieremigrasies word noukeurig binne hierdie ekosisteme gesinchroniseer. Ontwrigtings soos voortydige lente of vroeë blomtyd as gevolg van warmer temperature kan egter bestuiwers, insluitend bye, nadelig beïnvloed, wat moontlik kan lei tot bevolkingsafname of die uitwissing van kwesbare spesies. Veranderinge in natuurlike ritmes onderstreep die onderlinge verbondenheid tussen ekologiese stelsels en menslike bestaan.
Faidherbia albida, wat voorheen as akasia geïdentifiseer is, is tans die enigste spesie binne die genus Faidherbia. Hierdie boom word gekenmerk deur sy omgekeerde fenologie en dit produseer blare en vrugte gedurende die reënseisoen, met sy peule wat aan die einde van hierdie tydperk volwasse word. Die boom gooi sy blare af na die eerste somerreën en hervat groei aan die einde van die nat seisoen. Sy wortels groei tot 30 m diep wat gedurende die droë seisoen water uit ‘n 30-35 m diep watertafel onttrek om groei en oorlewing te onderhou.
Blare wat aan die begin van die nat seisoen afval, gekombineer met mis, dooie plante en urine, verryk die grond. Boomwortels vorm simbiotiese verhoudings met bakterieë om stikstofbinding te bewerkstellig en koolhidrate in ruil daarvoor te ontvang. Hierdie plante help om grondvrugbaarheid te handhaaf en erosie te beheer.
Hierdie bome bly dormant gedurende die reënseisoen en verdra somervloede wat anaërobiese (geen suurstof) toestande rondom hul wortels veroorsaak. Hierdie gebrek aan suurstof stop wortelgroei en veroorsaak afsterwing. Hul verdraagsaamheid vir versuiping en soutgehalte stel hulle in staat om te oorleef waar ander bome nie kan nie. Die spesie groei ook in die binneland, wat twee vorme van Faedherbia albida voorstel: een met anaërobiese wortelaanpassings en ‘n ander met aërobiese wortelrespirasie aanpassings.
Die boom kan hoogtes van tot 30 meter bereik. Die jong takkies is wit of witterig-grys en het reguit, gepaarde stekels tot 4 cm lank. Die dubbelveervormige saamgestelde blare is blougroen. Blomme groei in lang blomare en is geel tot roomkleurig, en word bestuif deur skoenlappers. Die ringvormige gedraaie vrugte is ’n peul, tipies van die Fabaceae-familie, met ‘n groen en rooskleurige kleur wanneer dit volwasse is.
Die oewers van die Matlabasrivier en die Mogalakwenarivier in Suid-Afrika huisves van die grootste anabome. In 1922 het Gustav Preller, Eugene Marais en Oswald Frank, ’n landmeter-vriend, die groot anabome (verkeerdelik apiesdorings genoem) langs die Mogalakwena-rivier naby Calmar-, Reserve- en Deadbeat-plase opgemeet. Sommige van hierdie bome is tussen 30 – 36 m hoog. Op mnr Ben Botha se plaas Jakkalsfontein, langs die Matlabasrivier, staan ‘n anaboom wat 33 m hoog is met ‘n stamomtrek by borshoogte van 11,91 m. Hierdie boom is gelys in Suid-Afrika se Nasionale Register van Groot Bome© met ‘n indekswaarde van 367.
Die anaboom is ‘n beskermde spesie in Namibië.
